Öğrenme, her birey için farklı yollarla gerçekleşir. Bu farklılıkları anlamak, eğitim materyalleri ve oyun tasarımlarını daha etkili hale getirebilir. Bu temelle, öğrenme stillerini inceleyen kapsamlı bir makaleyi referans* alarak (tanımları doğrudan kullanarak), öğrenme stillerine göre hangi oyun türlerinin uygun olabileceğini keşfedelim.
Öğrenme Stilleri Modellerinin İncelenmesi (Bayırlı, Orkun & Bayırlı, 2019) makalesinde, Kolb, McCarthy, Carl Jung, Myers-Briggs, Gregorc ve Honey-Mumford gibi kuramcıların, öğrenme stillerini sınıflandırarak bireylerin bilgiye yaklaşım biçimlerini tanımlıyor ve analiz ediyor. Buradan hareketle öğrenme stilleri masa oyunlarında da çok kullanışlı olabilir! Bu kuramları masa oyunlarına nasıl uyarlayabiliriz beraber bakalım ve oyunla öğrenme penceresini biraz daha genişletelim.
1. Kolb’un Yaşantısal Öğrenme Stili & Oyun Önerileri
Kolb’ un Öğrenme Stilleri, Kolb’un öğrenme biçimlerinin ilişkisel kombinasyonlardır. Öncelikle öğrenme biçimlerine bakalım, sonra bunların kombinasyonlarını inceleyelim.
Somut yaşantı (Hissederek ve deneyimleyerek öğrenme)
Yansıtıcı gözlem: (İzleyerek ve dinleyerek öğrenme)
Soyut kavramsallaştırma: (Düşünerek, mantık ve kuramlar üzerinden öğrenme)
Aktif yaşantı: (Yaparak ve uygulayarak öğrenme)
Kolb’un Öğrenme Stilleri & Oyun Önerileri
- Ayrıştıran (Soyut + Aktif): Soyut kavramsallaştırma ve aktif yaşantı öğrenme biçimlerinin bileşiminden oluşur.
Oyun Önerileri: Mantık ve strateji oyunları (ör. satranç benzeri kurallar, problem çözme görevleri); oyuncuların plan yapmasını ve strateji geliştirmesini gerektiren görevler; kart kombinasyonlarıyla bir hedefe ulaşma, hamleleri planlayıp uygulama; oyun alanında bölgeleri ele geçirerek puan toplama.
- Özümseyen (Soyut + Yansıtıcı): Soyut kavramsallaştırma ve yansıtıcı gözlem öğrenme biçimlerinin kombinasyonlarından oluşur.
Oyun Önerileri: Kavramsal model oluşturma temelli oyunlar; beyin fırtınası veya fikir kartları ile çözüm bulma; “Bilgi Haritası” gibi oyunlarda oyuncular soru-cevapla bir bilgi zinciri tamamlayarak kavramları bağdaştırıp çözüm üretir.
- Değiştiren (Somut + Yansıtıcı): Somut yaşantı ve yansıtıcı gözlem öğrenme biçimlerini kapsar.
Oyun Önerileri: Sosyal etkileşim ve gözleme dayalı oyunlar; rol kartları ile farklı senaryoları izleyip analiz etme; diğer oyuncuların hamlelerinden bilgi toplama.
- Yerleştiren (Somut + Aktif): Somut yaşantı ve aktif yaşantı öğrenme biçimini kapsamaktadır.
Oyun Önerileri: Deneyerek ve hissederek öğrenmeye uygun, uygulamalı, keşfetmeye yönelik oyunlar; “Keşif ve Yapı” oyunları ile fiziksel olarak parçaları birleştirerek çözüm üretme; haritada fiziksel işaretler ekleyerek ilerleme.
2. McCarthy Öğrenme Stili & Oyun Önerileri
McCarthy’e göre öğrenme yeni şeyleri kavramak ve bunlara yönelik tepkiler gerçekleştirmektir.
- Buluşçu: Bu tip öğrenenler, daha çok, bireysel olarak anlamlandırmayı benimserler.
Oyun Önerileri: Grup çalışması ve beyin fırtınası oyunları; farklı fikirleri sentezleyen yaratıcı ve bağımsız görevler içeren keşif oyunları; hikâyeyi alternatif sona yönlendirme.
- Analitik: Direk anlatım, veri analizi, bağımsız araştırma yapmayı çok severler.
Oyun Önerileri: Bilgi toplama, mantıksal çıkarım gerektiren masa oyunları, sudoku benzerleri, strateji tabanlı kart oyunları, kaynak toplama, kodlu mesajları çözerek ilerleme.
- Sağduyulu: Öğrenme sürecinde deneysel çalışmalara çok önem verirler.
Oyun Önerileri: Basit parçalarla çalışan model oluşturma, deneme-yanılma ve deneyimlemeye dayalı oyunlar; mekanik ve fiziksel oyunlar tercih edilebilir.
- Dinamik: Kendi önsezilerini kullanmada oldukça iyidirler ve bağımsız çalışmalarda başarılı ve aktif roller alabilirler.
Oyun Önerileri: Keşif ve bağımsız araştırma oyunları; gizli ipuçlarını takip ederek bir bulmacayı çözme, zamana karşı çözüm bulma yarışı.
3. Carl Jung ve Myers-Briggs Psikolojik Tipleri & Oyun Önerileri
Myers-Briggs, Carl Jung’un psikolojik tiplerinden esinlenerek bir sınıflama yapmışlardır.
- Dışadönükler-içedönükler: Dışadönükler, aktif ve kendine güvenli, sosyal ve girişimci kişidir. İçedönükler, diğer insanlarla zaman geçirmekten pek hoşlanmayan, düşüncelere ve hislere odaklanan kişidir.
Oyun Önerileri Dışadönükler: Deneme yanılma yoluyla öğrenirler; Grup stratejisi ile savunma, ortak hedefe ulaşma, ekip halinde zamana karşı yarış.
Oyun Önerileri İçedönükler: Kendi iç dünyaları çerçevesinde düşünürler; tek başına veya küçük grup bulmacaları; kendi rotasını oluşturarak ilerleme, alan genişletme oyunları.
- Duygusallar(algısallar)-sezgiseller: Duygusallar pratik uygulamalar yaparlar, ayrıntı, yöntemler ve işlemlere odaklanmayı severler. Sezgiseller ise içe bakış ve hayal gücü aracılığıyla anlamlara ve olasılıklara odaklanırlar.
Oyun Önerileri Algısallar: Somut, elle tutulur materyallerle keşif, uygulamalı mini görevler.
Oyun Önerileri Sezgiseller: Yaratıcı, kavramsal ve hikaye tabanlı oyunlar, farklı sonuçları test etme, anlam çıkarma oyunları.
- Düşünürler-hisliler: Düşünürler şüphecidirler, mantıksal ve kurallara dayalı karar verirler. Hisliler/hissedenler, değerlere önem verirler ve diğerlerinin üzerindeki etkiye bağlı olarak öznel, kişisel ve insancıl düşüncelere dayalı karar verme eğilimindedirler.
Oyun Önerileri Düşünürler: Mantık ve kural temelli oyunlar, sayısal bulmacalar, doğru kombinasyon dizilimleri.
Oyun Önerileri Hisliler: Sosyal faydaya odaklı görevler, iş birliğiyle kazanma, ortak hikâyeler oluşturma.
- Yargılayıcılar-algılayıcılar: Yargılayıcılar bir gündeme göre davranma eğilimindedirler. Konuyla ilgili olmayan bilgileri bile araştırma peşindedirler. Algılayıcılar ise değişen durumlara kolaylıkla uyum sağlarlar. Bir konu hakkında daha fazla veriye ihtiyaç duyarlar.
Oyun Önerileri Yargılayıcılar: Görevleri planlayarak uygulama, öncelikli görev listesi ile ilerleme, zaman yönetimi, kaynak planlama oyunları.
Oyun Önerileri Algılayıcılar: Rastgele görev çekerek ilerleme, hızlı tepki gerektiren durumlar, esnek stratejiler.
4. Gregorc’un Algılama ve Düzenleme Odaklı Stilleri & Oyun Önerileri
Gregorc’a göre kişinin öğrenmesinde ve öğrenme stillerinde algılama yeteneği çok önemlidir.
- Somut Ardışık: Yaparak yaşayarak, basitten karmaşığa doğru öğrenmeyi severler.
Oyun Önerileri: Adım adım ilerleyen fiziksel veya kart tabanlı oyunlar, önceki görevi bitirmeden ilerleyememe.
- Soyut Ardışık: Öğrenmede şekil/sembol yüzlerce kelimeden değerlidir.
Oyun Önerileri: Sembol ve kavram tabanlı stratejik oyunlar, gizli işaretleri çözme.
- Somut Random: Gerçek problemlerle ilgilenirler, yeni kavramlar ve bilgiler elde etmeye çalışan araştırmacı bir kişilikleri vardır.
Oyun Önerileri: Keşif ve rastgelelik içeren oyunlar; çark, zar gibi şansa dayalı kaynak toplama, her turda farklı araçlarla ilerleme.
- Soyut Random: Olayları ve kavramları düzensiz karışık bir şekilde algılarlar, onlar için öğrenilecek bilgilerde bir düzenin olmasına gerek yoktur. Duygu ve düşüncelerini açıkça ifade etmekte başarılıdırlar.
Oyun Önerileri: Çoklu duyusal deneyim ve yaratıcı ifade gerektiren oyunlar; farklı hisleri sembollerle ifade etme, rastgele öğelerden hikâye kurma.
5. Honey & Mumford Öğrenme Stili & Oyun Önerileri
- Eylemciler: Açık fikirlidirler, esnektirler ancak önceden yapılandırılmış kalıplardan hoşlanmazlar.
Oyun Önerileri: Pratik ve hızlı oyunlar; fiziksel hareket veya mini görevler gerektirir. Rekabetçi oyunlar, zaman baskısı.
- Kuramcılar: Akılcı, tarafsız düşünürler ancak sezgiler ve duygular konusunda güvensizdirler. Bir taslak etrafında örgütlenmemiş bilgileri öğrenmekte zorlanırlar.
Oyun Önerileri: Mantık ve planlama tabanlı masa oyunları; kuralların açıkça belirlendiği, problem çözümü içeren oyunlar.
- Faydacılar/Pragmatistler: Uygulamada olanların değerini test etmeyi severler. Pratik hareket etmekten, gerçekçi yaklaşımlardan, grup çalışmalarından, tartışmaktan ve risk almaktan hoşlanırlar, ancak derin düşünmekten kaçınmaya eğilimlidirler. Konu ve işteki sorun ve/veya fırsat arasında görünür bir ilişki varsa öğrenirler. İş ortamına hemen uygulayabilecekleri teknik ve süreçleri öğrenmek isterler. İşlerine gelmeyen öğrenilmesi zor olan bilgilerden uzaklaşırlar
Oyun Önerileri: Uygulamalı ve sonuç odaklı oyunlar; kazanma stratejileri ön planda. Pratik oyunlar, grup oyunları, ödül, tartışma ve risk alma oyunları.
- Yansıtıcılar: Oldukça dikkatlidirler. Yöntem ve yönergeleri uygulamayı benimserler risk almayı sevmezler. Geride durup dinleyerek, gözlem yapabilecekleri etkinliklerden daha çok öğrenirler.
Oyun Önerileri: Gözlem ve analiz temelli oyunlar; gizli ipuçlarıyla mantık yürütme veya gözlem yapma gerektiren oyunlar. Sessizce bilgi biriktirme, hamleleri önceden tahmin etme, veri toplama.
Görsel, İşitsel ve Kinestetik Öğrenme Stilleri
Tüm öğrenme stillerinin üç ana grupta toplayan, farklı öğrenme stillerine sahip kişileri kapsayan, öğrenme-öğretme ortamlarını hazırlamada kolaylaştırıcı bir modeldir.
- Görsel: Bilgi görsel resim, bülten tahtası, fotoğraflar, bilgisayar ve projeksiyon vb. yöntemlerle sunulduğunda daha iyi öğrenirler.
Oyun Önerileri: Renkli kartlar, semboller ve görsel materyallerle oyunlar. Labirent, harita, resimli görevler barındıran oyunlar.
- İşitsel: Bilgi sözel olarak sunulduğunda daha iyi öğrenirler. Kendi kendine konuşma ve diğerlerini dinleme yoluyla bilgiyi daha çabuk özümserler.
Oyun Önerileri: Sesli talimatlar, hikaye kartları ve tartışma temelli oyunlar.
- Kinestetik / Devinimsel: Daha çok dokunarak ve dokunduklarını hissederek öğrenmeyi tercih ederler. Üç boyutlu öğretim materyalleri, deneyler tercih edilir.
Oyun Önerileri: Fiziksel hareket, manipülatif materyaller (bloklar, taşlar vb.) ve yapı oyunları.
Farklı öğrenme stillerini tanımak, oyun tasarımında çeşitlilik ve derinlik sağlar. Masa oyunları, bireylerin kendilerini tanımasına ve öğrenme sürecine aktif katılım göstermesine olanak sunar. Tasarımcılar için bu stiller hem yaratıcı hem de kapsayıcı bir oyun deneyimi sunmanın güçlü bir rehberi niteliğindedir.
Bir noktayı daha unutmamak gerekir: Farklılıklar yalnızca öğrenme stilleriyle sınırlı değildir. Fiziksel engeller, dil bariyerleri, kültürel geçmiş, nöroçeşitlilik (ör. disleksi, otizm), hatta sosyal imkanlar da oyuna katılımı etkiler.
Erişilebilirlik Uyarlamaları
- Görsel desteği çeşitlendirme: Yüksek kontrastlı kart tasarımları, renk körlüğüne uygun paletler, büyük puntolu yazılar.
- İşitsel destek ekleme: Oyun talimatlarının sesli versiyonu, görme engelliler için sesli yönlendirmeler.
- Dokunsal materyaller: Braille yazılı kartlar, kabartmalı yüzeyler, farklı dokularla ayrıştırılmış parçalar.
- Motor becerilere uyumlu tasarım: Büyük ve kolay kavranabilir parçalar.
- Dil desteği: Çok dilli kılavuzlar, sadeleştirilmiş dil seçenekleri, piktogram ve ikon kullanımı.
- Kurallarda esneklik: Motor beceri sınırlılıkları olanlar için süre esnekliği, ekip oyunlarında görev paylaşımı.
- Bilişsel erişilebilirlik: Disleksi dostu fontlar, görsel akış şemalarıyla kural açıklamaları, kısa ve net yönergeler.
- Çevresel uyarlama: Sessiz oyun alanları, düşük uyarıcı ortamlarda oynama seçeneği, gürültü hassasiyeti olanlar için alternatif ses seviyeleri.
